کاربرد گندزداها و پاک کننده ها در بهداشت محیط
کاربرد گندزداها و پاک کننده ها در بهداشت محیط
فرمت: PDF تعداد صفحات: 114
تهیه و تنظیم: دکتر مهران محمدیان فضلی
سر فصل مطالب
- تاریخچه گندزدایی و ضدعفونی
- تعاریف و اصطلاحات
- طبقه بندی عوامل ضد میکروبی (فیزیکی و شیمیایی) عوامل فیزیکی نظیر گرما، نور، اشعه، خشک کردن و … و نحوه اثر آنها
- عوامل شیمیایی ضدمیکروبی و ویژگی های عمومی آنها- ضریب فنلی
- الکل ها، آلدئیدها، آمفولیت ها و نحوه کاربرد آنها
- هالوژن ها و نحوه کاربرد
- فنل و ترکیباتش و نحوه کاربرد
- عوامل میکروبی گازی و نحوه کاربرد
- گندزداهای همه کاره و نحوه کاربرد
- ترکیبات چهارگانه آمونیوم و نحوه کاربرد
- گندزدایی رادیواکتیو و استفاده از شتاب دهنده های الکترون
- پاک کننده های آنیونی، کاتیونی و غیریونی و نحوه کاربرد آن ها
- نحوه آماده سازی محلول های گندزدا
- مقاومت دارویی، عفونت های بیمارستانی و روش های کنترل آن ها.
تاریخچه گندزدایی و ضدعفونی
- قرن ها قبل از آنکه پاستور نقش بیماری زایی میکروب ها را کشف کند، افراد در مقابل چرک زخم ها و بسط بیماری ها به طریق تجربی مبارزه می کردند.
- مصری ها مواد گیاهی را برای جلوگیری از پوسیدگی و تعفن اجساد بکار می بردند.
- در ایران قدیم آب آشامیدنی را در ظرف مسی نگه می داشتند.
- اسیدها مانند سرکه یا محلول اسید استیک در نگهداری مواد غذایی بکار می رفت و همچنان استفاده می شود.
- دود دادن و نمک زدن اغذیه نیز از زمان های پیشین مرسوم بوده است.
- استفاده از مواد شیمیایی در مقابل عفونت ها و انتشار بیماری های مسری از اواسط قرن نوزدهم شکل جدیدی بخود گرفت و از آن زمان ارتباط بین عفونت و شیوع بیماری ها مسلم شد.
- در دهه ۱۸۴۰ تا ۱۸۵۰ استفاده از کلر در زایشگاه ها موجب شد تا مرگ و میر ناشی از تب و عفونت های زایمان از ۳۰ درصد به یک درصد کاهش یابد.
- در سال ۱۸۶۵ جراح انگلیسی، لیستر، فنول را برای ضدعفونی در اولین عمل جراحی باز بکار برد.
- دوماک در سال ۱۹۳۵ به قدرت ضد میکروبی سورفاکتانت های کاتیونی پی برد.
- در سال ۱۹۰۳ ریدال و والکر نیاز به استاندارد کردن و ارزیابی مواد گندزدا را تشخیص دادند و تست خود را با همین نام ارائه و ثبت کردند.
- روند اصلاح و ارائه تست های جدید ادامه داشت تا در سال ۱۹۸۱ استاندارد فرانسه تحت عنوان اندازه گیری قدرت باکتری کشی مواد ضدعفونی کننده ارائه گردید و در خرداد ماه ۱۳۶۸، مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، چاپ اول نشریه شماره ۲۸۴۲ خود را منتشر نمود (ضدعفونی کننده ها و گندزداهای شیمیایی- آزمون سوسپانسیون کمی برای ارزیابی فعالیت باکتری کشی ضد عفونی کننده ها و گندزداهای شیمیایی مورد استفاده در مواد غذایی-صنعتی-فضاهای خانگی و سازمانی-روش آزمون و الزامات).
اصطلاحات و تعاریف
- گندزدایی disinfection: از بین بردن اشکال رویشی بالقوه خطرناک و ارگانیسم های بیماری زا بر روی اشیاء بیجان است. یک عامل گندزدا
Disinfectant الزاما موجب نابودی کلیه اشکال حیاتی نمی گردد. - ضدعفونی Antisepsis: جلوگیری از عفونت با استفاده از عوامل ضدعفونی کننده Antiseptic می باشد.
معمولا گندزدا برای سطوح غیرزنده و ضدعفونی کننده برای نسوج موجودات زنده به کار می رود. لذا غلظت ضدعفونی کننده ها و سمیت آنها باید کمتر از گندزداها باشد تا از آسیب به بافت ها اجتناب گردد.
ویژگی های یک ماده ضدعفونی کننده ایده آل عبارت است از:
- بر کلیه انواع میکروارگانیسم های بیماری زا مؤثر باشد.
- در مدت زمان کوتاهی اثر نماید.
- برای نسوج بدن سمی و محرک نباشد.
- بر اثر خون، ترشحات زخم و مواد آلی دیگر از فعالیت آن کاسته نشود
- قدرت نفوذ کافی داشته باشد.
- در مجاورت هوا، نور و یا حرارت فاسد نشود و تغییر ماهیت ندهد.
- به پارچه و وسایل پزشکی آسیب نرساند.
- فاقد بوی زننده بوده و پس از مصرف، ایجاد رنگ ننماید.
- محلول در آب بوده و به سادگی و به مقدار زیاد قابل تهیه باشد.
- ارزان قیمت بوده و حمل و نقل آن آسان باشد.
بیوساید Biocide: ماده ای است که موجب نابودی کلیه موجودات زنده اعم از بیماری زا و غیربیماری زا می گردد.
سترون سازی Sterilization: فرآیندی است که به وسیله آن، تمام سلول های زنده، اسپورها، ویروس ها از بین رفته و یا از روی یک شی زدوده می شوند. به ماده سترون کننده،Sterilant گفته می شود. بیوساید معادل سترون کننده است.
بهسازی Sanitation: عبارت است از کاهش تعداد میکروب ها، به حدی که از نظر بهداشتی قابل قبول باشد.
مواد پاک کننده Detergents یا عامل فعال سطحی Surfactant: به هر ماده یا ترکیبی که پس از انحلال در آب، کشش سطحی آن را کم کند، اطلاق می شود. سورفاکتانت ها از نظر ساختمان مولکولی از یک سو رشته بلند چربی دوست Lipophile و از سوی دیگر گروه آب دوست Hydrophile دارند. به دلیل قطبیت و تجانس، بخش چربی دوست در روغن ها و چربی ها حل می شود و بخش آب دوست، در آب حل می گردد. بدین ترتیب امکان جدا شدن آلودگی و کثافات از سطوح ایجاد می شود. سورفاکتانت ها انواع مختلف کاتیونی، آنیونی، غیریونی و آمفولیتیک دارند.
پاستوریزاسیون Pasteurization: فرآیندی است که طی آن مایع تحت دمای کنترل شده و تا حد دمای زیر جوش قرار گرفته و این موجب از بین رفتن عوامل بیماری زا و کاهش میکروب های غیربیماریزا و مولد فساد می شود، بطوری که فساد آنها را تقلیل می دهد و از انتقال عوامل بیماری زا جلوگیری می کند.
تیندالیزاسیون Tyndallization: استفاده از دمای ۱۰۰ درجه در سه روز متوالی و هر روز نیم ساعت می باشد که در فواصل زمانی مزبور ماده استریل شدنی در گرم خانه ۳۷ درجه قرار می گیرد.
حفاظت و نگهداری Preservation: در این روش با افزودن یک ماده شیمیایی نگهدارنده و با قرار دادن آن در یک جایگاه سرد و یا شرایط انجماد و یا بوسیله عمل آبگیری و خشک کردن از تکثیر میکروب ها در محصولات تولیدی، ممانعت به عمل می آید و موجب تأخیر در فساد مواد غذایی، محصولات دارویی و بیولوژیکی مصرفی انسان می شود.
ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.
